Diderot Etkisi: Eski Sabahlığım İçin Pişmanlık

31 Ekim 2021 03:10 Haftalık Kültür
resimler-kitap/diderot_etkisi.jpg
google news

21. Yüzyıl tüketim toplumuna ayna tutan kavramdır. Bu kavram ismini 18. Yy.da yaşamış Fransız filozof ve yazar Denis Diderot’tan alır. Diderot, bilimsel ve felsefi bilgileri Avrupa’ya yaymak amacıyla yazılan, Fransız Devrimi öncesindeki dönemin en önemli eserlerinden biri olan Ansiklopedi (Encyclopedie) adlı eserin iki yazarından biridir.

Değişim Rüzgarları

Neredeyse tüm yaşamını fakirlik ve sefalet içinde geçiren Diderot’un hayatı 1765 yılında değişti. Kızı evlenmek üzere olan Diderot, evlilik masraflarını karşılayabilecek durumda değildi. Bu durumu duyan Rus İmparatoru Büyük Katerina, Diderot’a yardım etmek istedi çünkü bir kitapsever olarak o zamanlarda yeni yayımlanmış Ansiklopedi kitabını okumuş ve çok sevmişti.

Bu sebeple Diderot’un kütüphanesini satın aldı ve kitaplarla ilgilenmesi için ona bir yıllık maaş teklif etti. Mali durumu bir anda değişen Diderot kızını evlendirdi. Evlendirirken kendisine kırmızı yeni bir sabahlık da aldı. Diderot’un yeni sabahlığı gerçekten çok güzeldi. Öyle güzeldi ki, Diderot zamanla sabahlığının diğer eşyaların yanında fazla güzel durduğunu hissetti.

diderot ansiklopedi

Bunun üzerine kendisine sabahlığına uygun eşyalar almaya başladı. Zarafet ancak eşyalarının arasındaki uyum ve güzellikle sağlanabilirdi çünkü. Bir eşyayı daha yenilediğinde evin içindeki güzellik, uyum içinde artıyor fakat eski eşyaların uyumsuzluğu daha çok göze batıyordu. Bu döngü o kadar olağan hale gelmişti ki Diderot kendini halı, şamdan, daha parlak bir ayna derken neredeyse tüm ev eşyalarını yenilerken buldu. Ancak o kadar harcama yapmıştı ki, mali durumu borca batmış hale geldi.

İşte o zaman Diderot uyandı ve aldığı her yeni şeyin onu daha çok almaya yönlendirdiğini fark etti. Bunun üzerine Eski Sabahlığım için Pişmanlıklar adlı yazıyı kaleme aldı. Yazının ikinci başlığı elde ettiği parayı nasıl yitirdiğine acı bir gönderme taşıyordu: “Servetten daha fazla zevke sahip olanlara bir uyarıdır.”

Tüketim Sarmalı

Diderot Etkisinin iki temel prensibi vardır:
1. Bir tüketici tarafından satın alınan tüm ürünler, tüketici kimliğinin bir parçası haline gelir ve bu kimlikle uyumlu olmayı hedeflemektedir.

2.Alınan yeni bir eşyanın bu kimlikle uyumlu olmaması durumda yeniden uyumun sağlanabilmesi için yeni eşya alınmaya başlanabilir. Böylece tüketim sarmalına girilebilir. 

tüketici

Bu prensiplere göre satın aldığımız eşyalar kimliğimizi oluşturur. Takım giydiğimizde rahat kıyafetlerin içinde olduğumuz gibi hissetmeyiz. Çok şık bir pantolon aldığımızda, eski ayakkabılarımız gözümüze çarpar. Gösterişli bir oturma takımına büyük bir televizyon ancak yakışır.

Anatomik Alışkanlıklar kitabının yazarı James Clear, kitabında bu etkiye değiniyor. Bu etkiden alışkanlık edinme bağlamında olumlu anlamda da yararlanabileceğimizden bahsediliyor. Alışkanlık istifleme metodu olarak adlandırılan metodla, eski alışkanlığınızın hemen ardına yeni bir alışkanlık eklerseniz, eski alışkanlığınız yeni alışkanlığınızı tetikleyen bir eyleme dönüşür. Böylece daha kolay alışkanlık edinebilirsiniz.

Diderot'un kendi deneyimlerinden damıtarak adını koyduğu bu sosyal kavram bugün 21.Yy kapitalizm sistemine ve tüketim eğilimlerimize ışık tutuyor. Diderot ise sabahlığına dair yazısında şu sözlere yer veriyor:
"Eski bornozumun mutlak efendisiydim. Yenisinin kölesi oldum."


Tüketim Çılgınlığı ve Diderot Etkisi, Mahfi Eğilmez, 2019

Mühr-ü Süleyman: Gücün, Bilgeliğin ve Kutsallığın Sembolü

06 Ekim 2024 18:44 Haftalık Kültür
resimler-kitap/Tepelik_Anadolu_kadınlarının_başlarına_taktığı_altın_gümüş_ve_pirinç.webp

Mühr-ü Süleyman, tarihin derinliklerinde, kültürler arası bir sembol olarak güçlü bir iz bırakmıştır. Eski zamanlardan bu yana, gizemli gücü, koruma işlevi ve bilgelikle olan bağlantısı nedeniyle efsanelere konu olmuştur. Özellikle Orta Doğu, Avrupa ve Asya’da Mühr-ü Süleyman olarak bilinen bu sembol, farklı toplumlar tarafından farklı anlamlar yüklenerek kabul edilmiştir. Ancak tüm bu anlatılar, ortak bir nokta etrafında birleşir: bu sembol, insanın manevi gücünü ve evrensel bilgeliği temsil eder.

Mühr-ü Süleyman'ın Tarihi ve Kökenleri

Mühr-ü Süleyman, adını İslamiyet’te ve Yahudilikte bilinen önemli bir peygamber ve kral olan Süleyman'dan alır. İslam inancına göre, Süleyman’a Tanrı tarafından verilen bu mühür, ona insanları ve cinleri yönetme gücü bahşetmiştir. Yahudi inançlarına göre ise bu mühür, Süleyman’ın adaletli bir yönetim sergilemesini sağlayan kutsal bir simgeydi. Bu yönüyle Mühr-ü Süleyman, sadece fiziksel bir güç aracı olarak değil, aynı zamanda Tanrı’dan gelen bilgelik ve adaletin sembolü olarak da kabul edilmiştir.

Sembolün Yapısı ve Anlamı

Mühr-ü Süleyman, genellikle iç içe geçmiş iki üçgenin oluşturduğu altı köşeli bir yıldız (Hexagram) şeklinde tasvir edilir. Altı köşeli yıldızın yukarıya bakan üçgeni gökyüzünü, ilahi olanı ve ruhsal yükselişi temsil ederken, aşağıya bakan üçgen ise dünyayı, maddiyatı ve insanın dünyevi yönlerini simgeler. Bu iki üçgenin birleşimi, ruh ile madde, gök ile yer arasındaki dengeyi temsil eder. Bu sembol, insanın hem manevi hem de fiziksel dünyasında denge ve ahenk içinde var olması gerektiği fikrini taşır.

Tarih boyunca birçok kültürde ve toplumda, Mühr-ü Süleyman çeşitli güçlerin ve koruyucu enerjilerin kaynağı olarak kabul edilmiştir. Yahudi mistisizminin önemli bir parçası olan Kabala’da, bu sembol kozmik dengeyi ve evrensel birliği temsil ederken, İslam kültüründe de özellikle mimari yapılar ve sanatta koruyucu bir unsur olarak kullanılmıştır. Aynı zamanda Mühr-ü Süleyman, İslam dünyasında tılsımlı bir nesne olarak da görülmüştür; onunla birlikte taşınan kişiler kötülüklerden korunmuş, şeytani güçlerden uzak tutulmuştur.

Kültürel Anlamda Mühr-ü Süleyman

Mühr-ü Süleyman, sadece dini ya da mistik anlamlar taşımamıştır; aynı zamanda birçok kültürde sanatsal ve estetik bir sembol olarak da kendine yer bulmuştur. Örneğin Osmanlı İmparatorluğu döneminde, özellikle mimari yapılarda ve sanat eserlerinde bu sembole sıklıkla rastlanır. Osmanlı döneminin en bilinen örneklerinden biri, Topkapı Sarayı’ndaki Sultan Süleyman’ın tahtına işlenen Mühr-ü Süleyman’dır. Bu motif, padişahın gücünü ve kudretini temsil eden bir unsur olarak öne çıkmıştır.

Sembolizm açısından, Mühr-ü Süleyman’ın sahip olduğu anlamlar, çağlar boyunca farklı şekillerde yorumlanmış ve dönemin sosyal, politik ve dini koşullarına göre yeniden anlam kazanmıştır. Eski çağlarda büyücülerin ve mistiklerin koruyucu bir tılsım olarak kullandığı bu sembol, modern dünyada da spiritüel hareketler, felsefi yaklaşımlar ve bazı ezoterik topluluklar tarafından ilgi görmeye devam etmektedir.

Güç ve Bilgelik Arayışı

Mühr-ü Süleyman’ın sembolizmi, gücü ve bilgeliği temsil etmesi açısından da evrensel bir mesaj taşır. İnsanlığın varoluşundan bu yana, insanlar güç ve bilgiye sahip olma arzusu içerisinde olmuşlardır. Mühr-ü Süleyman, bu iki temel unsuru bir araya getiren güçlü bir sembol olarak, bireylerin içsel güçlerine ve bilgeliğe ulaşma yolculuğunu temsil eder. Bu bağlamda, Süleyman’ın mühürle olan ilişkisi de oldukça manidardır. Zira ona Tanrı tarafından verilen bu mühür, sadece dünyevi bir egemenliği değil, aynı zamanda ilahi bilgelik ve adaleti simgeler.

Günümüzde birçok kişi için Mühr-ü Süleyman, spiritüel bir yolculuğun, içsel arayışın ve evrenle bir olma çabasının sembolü haline gelmiştir. Modern spiritüalizmde, bu sembol kişinin kendi potansiyelini keşfetme ve içsel dengesini bulma yolunda bir rehber olarak kabul edilir. İnsanlar bu sembolü meditasyon sırasında, spiritüel ritüellerde ya da kişisel gelişim süreçlerinde kullanarak, ruhsal ve fiziksel dengesini sağlama yolunda adımlar atmaktadır.

Mühr-ü Süleyman’ın Günümüz Kültüründeki Yeri

Mühr-ü Süleyman, günümüzde sadece dini ya da spiritüel alanlarla sınırlı kalmayıp popüler kültürde de yerini almıştır. Özellikle takı tasarımlarında, ev dekorasyonlarında ve sanatsal çalışmalarda bu sembol sıkça kullanılmaktadır. Bununla birlikte, modern ezoterik akımlarda da bu sembol, bireyin kendi içsel gücünü keşfetmesi ve kendini bulması için bir rehber olarak kabul edilmektedir.

Birçok kişi için Mühr-ü Süleyman, hala bir korunma aracı olarak görülmekte ve kötü enerjilerden, olumsuz durumlardan uzak kalmayı sağlayan bir tılsım olarak kullanılmaktadır. Özellikle son yıllarda alternatif tıp ve enerji şifacılığı alanında da bu sembole olan ilgi artmış ve meditasyon tekniklerinde, spiritüel iyileşme süreçlerinde sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır.

Sonuç olarak, Mühr-ü Süleyman’ın sembolizmi, hem geçmişte hem de günümüzde insanlığın manevi ve fiziksel arayışlarını birleştiren güçlü bir figür olarak varlığını sürdürmektedir. Bu sembol, bize dengeyi, bilgeliği ve ilahi olanla bağ kurma gerekliliğini hatırlatırken, aynı zamanda modern dünyada da anlamını korumaya devam etmektedir. Kültürler arasında köprüler kuran, evrensel bir dil olarak kabul edilen Mühr-ü Süleyman, güç ile bilgeliğin mükemmel uyumunu temsil eden bir sembol olmaya devam edecektir.

Resim: Ahmet Bülent Tan